เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ (Autoclave) คืออะไร

เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ (Autoclave) เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในกระบวนการฆ่าเชื้อหรือการทำให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization) ไม่ว่าจะเป็น เชื้อรา สปอร์ ไวรัส แบคทีเรีย หรือจุลชีพชนิดอื่น ๆ ที่อาจปนเปื้อนอยู่ในเครื่องมือแพทย์ เช่น เครื่องมือผ่าตัด เครื่องมือแพทย์ที่ใช้ในการวินิจฉัยโรค หรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในห้องปฏิบัติการ 

หลักการทำงานของเครื่อง autoclave

เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave ทำงานโดยอาศัยไอน้ำร้อนและแรงดันที่สามารถสร้างอุณหภูมิสูงพอที่จะทำลายเชื้อโรคต่าง ๆ  โดยทั่วไปแล้วหม้อนึ่งแรงดันจะใช้สภาวะอุณหภูมิอยู่ที่ 121 องศาเซลเซียส  (°C) แรงดันไอน้ำ 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว (psi) และใช้ระยะเวลาในการฆ่าเชื้อ 15 นาที โดยประมาณ (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับอุปกรณ์และประเภทของเชื้อโรคที่ต้องการกำจัด) 

ประเภทของเครื่อง Autoclave

1. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนจากไอน้ำโดยตรง (Saturate Steam)

2. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนผ่านตัวกลางโดยน้ำแบบจุ่ม (Water Immersion)

3. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบอัดแรงดันพ่นน้ำ (Water Spray Processing) 

4. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนจากไอน้ำและอากาศโดยตรง (Steam -Air)

การตรวจสอบประสิทธิภาพของเครื่อง AUTOCLAVE

เนื่องจากเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave เป็นเครื่องมือสำคัญในการฆ่าเชื้อโรคสำหรับเครื่องมือแพทย์ และเพื่อให้แน่ใจว่าหม้อนึ่งแรงดันนี้สามารถฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพจึงจำเป็นต้องมีการทดสอบอยู่เสมอ โดยแบ่งการทดสอบได้ดังนี้

1. การตรวจสอบทางกลไก 

การตรวจสอบตัวบ่งชี้ทางกลไก (Mechanical Indicators) เช่น มาตรวัดอุณหภูมิ มาตรวัดความดัน สัญญาณไฟต่าง ๆ รวมถึงแผ่นกราฟที่บันทึกค่าการทำงานเครื่อง เพื่อทดสอบว่าเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อสามารถทำงานได้อย่างปกติตามมาตรฐานที่กำหนด

2. การตรวจสอบทางเคมี

การทดสอบอุณหภูมิ แรงดัน และเวลา โดยการทำให้ตัวทดสอบทางเคมีหรือตัวบ่งชี้ทางเคมี (Chemical Indicators) ที่ติดอยู่ภายนอกหรืออยู่ภายในห่ออุปกรณ์เกิดการเปลี่ยนแปลง เพื่อเป็นการยืนยันว่าอุปกรณ์หรือเครื่องมือได้ผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อแล้ว โดยมีตัวบ่งชี้ทางเคมีแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด ได้แก่

• ตัวบ่งชี้ทางเคมีภายนอก (External Chemical Indicator) : เช่น การทดสอบอุณหภูมิด้วย   Autoclave Tape  เทปกระดาษที่ใช้ติดห่ออุปกรณ์ในการทดสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave หากเทปมีการเปลี่ยนสีจะสามารถบ่งชี้ได้ว่าห่ออุปกรณ์ได้ผ่านกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อแล้วเท่านั้น แต่ยังไม่สามารถยืนยันได้ว่าอุปกรณ์ภายในได้ปราศจากเชื้อแล้ว

• ตัวบ่งชี้ทางเคมีภายใน (Internal Chemical Indicator) : เช่น การทดสอบ Bowie-Dick Test ที่ใช้สำหรับตรวจสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave โดยเฉพาะในระบบ Pre-vacuum Autoclaves โดยการใช้แผ่นทดสอบใส่ไว้ในห่ออุปกรณ์เพื่อให้ทราบว่าไอน้ำหรือแก๊สได้เข้าภายในห่อและสัมผัสกับอุปกรณ์ในการฆ่าเชื้อแล้ว ซึ่งสีของแผ่นทดสอบจะเปลี่ยนไปหากไอน้ำแทรกซึมได้ทั่วถึง รวมถึงบ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของกระบวนการฆ่าเชื้อนั่นเอง

3. การตรวจสอบทางชีวภาพ

ทดสอบการฆ่าเชื้อโดยตรง โดยการตรวจสอบใช้ตัวบ่งชี้ทางชีวภาพ (Biological Indicator) ซึ่งเป็นการนำ Spore Test หรือสปอร์ของเชื้อ Bacillus ที่ยังมีชีวิตอยู่ นำเข้าไปในเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave จากนั้นจึงนำเอา Spore Test ออกมาเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 55-66°C เป็นเวลา 24-48 ชม. เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของตัว Spore Test ว่ามีเชื้อหลงเหลือจากการฆ่าเชื้ออุปกรณ์หรือไม่

ขอบคุณที่มา:
https://qe-international.com/autoclave-เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ/